موضوعات پیشنهادی برای پژوهش درباره رمان شوهر آهو خانم
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوعات پیشنهادی
داستان شوهر آهو خانم یکی از پیچیده ترین آثاری است که ظاهری ساده دارد؛ پیچیدگیهای که در عمق داستان نفوذ کرده و زیرساختی عمیق به آن بخشیده است. جدا از ایرادات به جایی که برخی از منتقدین به این اثر وارد کرده‌اند، برخی از انتقادات وارده ناشی از عدم درک آنها از زیرساختهای این رمان بوده است. در صورتیکه منتقدین ادبی احاطه کاملی بر آثار داستانی و شعری زمان خویش داشته یا از علوم روانشناسی متداول در آن روزگار بهرة اندکی دارا بودند با نگاهی متفاوت به این داستان مینگریستند. به هر روی چنین اتفاقی پیش نیامده و ابعاد مختلف این اثر گرانقدر ناشناخته مانده است.
از آنجایی که این جانب به دلیل مشغله روزگار به ناچار دست از تحلیل این رمان بزرگ کشیده ام، ادامه راه را به پژوهشگران بااستعدادی واگذار مینمایم که شاید دلشان بخواهد درباره موضوعات زیر به پژوهش بپردازند؛ موضوعاتی که میتواند به شناخت هر چه بیشتر ابعاد این داستان ارزشمند کمک نماید:
- بررسی معناشناسی اسامی به کار رفته در داستان
- بررسی زبان دو پهلوی علیمحمد افغانی در به کارگیری واژگان. به عنوان مثال:
- کرمانشاه : شاه کِرمها
- انگلستان: مکان اَنگَل‌ها
3. بررسی رمزگانهای عددی موجود در متن
- نقش پر رنگ اعداد 2 و 3 در متن و دلیل استفاده از آن
- تفسیر اعدادی که هما با دست نشان داد و تطابق آن با تاریخهای شمسی، قمری و میلادی برای یافتن وقایع مهم تاریخی از جمله قحطیهای بزرگ
4. بررسی رمزگانهای هرمنوتیک داستان
- هما زندی از کجا آمده است و به کجا می‌رود؟ چه سرنوشتی در انتظار اوست؟
- شناسایی افراد مجهول الهویه داستان؛ مانند ناصر که در روزگار جوانی از درخت می‌اُفتد و می‌میرد (بر اساس روابط بینامتنی این داستان با آثار دیگر هنرمندان از جمله صادق هدایت، جمالزاده، ایرج پزشکزاد).
- پیدا کردن دلیل قانع کننده برای دو خشکی روی صورت هما زندی (بر اساس تطابق شخصیت هما زندی با دیو خشکسالی و ارتباط دادن آن با دو قحطی بزرگ ایران از جمله قحطی سال 1280 قمری).
- اثبات ارتباط دیرینه هما زندی با مطربهای خانه حسین خان ضربی
5. بررسی نشانه شناسی متن داستان (در تک تک واژگان این داستان، هزاران نشانه پنهان است)
- تطابق شخصیتهای داستان با حیوانات و حشرات بر اساس نشانه های رفتاری، گفتاری و آوایی تولید شده توسط شخصیتها. به عنوان مثال:
- کِر کِر دمپایی هما او را به زاغ تشبیه میکند.
- هوم هوم کردن کربلایی عباس او را به جغد شبیه میسازد.
- عزیزکم گفتنهای نقره او را شبیه زنبور میکند.
- تطابق شخصیتهای داستان با گیاهان. به عنوان مثال:
- گلمحمد: گل محمدی
- میران: درخت بید( چون بید چل چلی او تازه گل کرده است)
- هما: گل کاسه شکن
- آهو خانم: گل پنجه مریم
- بررسی نشانه های مربوط به دست راست و چپ
- مقایسه دست هما به عنوان دست چپ که کمتر کار میکند و ظریف مانده است با دست آهو که دست کار است و ناظریف شده است؛ برای مقایسه فرشتگان شانه راست و شانه چپ انسان یا عتید و رقیب.
6. بررسی بینامتنی رمان شوهر آهو خانم با آثار دیگر نویسندگان
- کلیه داستانهای کوتاه صادق هدایت
- تاثیر نقد کتاب ناز بر محتوای رمان شوهر آهو خانم( نقدی که هدایت به شیوه طنزآمیز نوشته)
- فواید گیاهخواری
- ترجمه کتاب مسخ
- معصومه شیرازی
- کلیه آثار مولیر
- کلیه آثار زیگموند فروید از جمله تفسیر گرادیوا
7. بررسی داستانهای عامیانه و فابلهای موجود در متن شوهر آهو خانم و تطابق شخصیتهای این رمان با قهرمانان این گونه داستانها
- داستان ماه پیشانی و نمونه خارجی آن سیندرلا
- داستان هفت برادران و معادل خارجی آن سفید برفی
- داستان خاله سوسکه نازنازی
8. تأثیر ادبیات فولکور و کوچه بازاری بر متن اثر
- بررسی حضور شعر شاطر علیممد در رمان آهو خانم
- بررسی حضور شعر عمو سبزی فروش و همونه جونم
9. بررسی کهن الگوها و تأثیر و تطابق آنها بر شخصیتهای داستان
- بررسی حضور پیامبران در داستان شوهر آهوخانم
- بررسی حضور هفت خان رستم و هفت خان اسفندیار در داستان شوهر آهو خانم
- تجلی منظومه هفت پیکر در داستان شوهر آهو خانم
- تجلی منظومه گل و نوروز در داستان شوهر آهو خانم
- تطابق شخصیت مهدی با حضرت مهدی منجی مسلمانان و تطابق شخصیت بهرام با بهرام شاه منجی زرتشتیان (تشابه ابجدی این دو اسم). (بازی شاه و دزد که بچه ها جلوی دالان خانه یوسف سرگرم انجام آن هستند مهدی با دزدیدن کلاه جعفر شاه میشود؛ یعنی با آمدن حضرت مهدی شیعه جعفری که کهنه و ناکارآمد شده است تغییر میکند).
- بررسی داستان سودابه و سیاوش بر اساس دو شخصیت هما زندی و بهرام پسر آهو خانم
10. وارونگی کهن الگوها در رمان شوهر آهو خانم. به عنوان مثال:
- برعکس همه قصه های قدیمی در این رمان دختر زیبا یک دختر بدجنس است
- ضربت خوردن حضرت علی توسط ابن ملجم با تحریک قطامه، تبدیل شده است به ضربت خوردن آهو خانم به تحریک هما توسط سید میران که اولاد حضرت علی است.
11. بررسیهای نجومی
- تاثیر افلاک بر شخصیتهای رمان و رفتار آنها
- تطابق شخصیتهای خانه آهو خانم با اجرام منظومه شمسی(خورشید خانم: خورشید، آهوخانم: زمین، هما: ماه...).
12. بررسی اسامی از نظر ابجد و تشابه ابجدی برخی از اسامی
13. بررسیهای تاریخی داستان
- تطابق شخصیت سید میران با ناصرالدین شاه قاجار
- بررسی شخصیت هما زندی به عنوان سمبل قدرت و پادشاهی زودگذر (کریمخان زند، هیتلر، رضاخان)
- بررسی شخصیت هما و تطابق آن با دولتهای اشغالگر.( هما که زنی ناز است نماد آلمان نازی میباشد که در جنگ اول جهانی متحد عثمانی بود و 13 درصد از خاک خود را از دست داد؛ مانند هما که در ازدواج اول با شخصی به نام حاجی بنا، مجبور به طلاق شد و در واقع سهم یک هشتمی(معادل دوازده و نیم درصد) از ارثیه شوهر را که پس از مرگ او نصیبش میشد از دست داد. همچنین مانند آلمان که در جنگ دوم خاکش دو تکه شد و هر کدام به دست بیگانه افتاد فرزندان دوقلوی او نیز زیر دست زن بابا و عمه گرفتار شدند.)
- خانه شیرین جان خانم حزب طرفدار انگلیسیها
- خانه حسین خان و صنف نانوایی نشان‌دهنده فعالیت حزب توده
- دعوای میران و تطابق آن با وقایع مسجد گوهر شاد
- تطابق شخصیت و تاریخ تولد هما با قرةالعین شهید از رهبران فرقه بهاییت
14. بررسیهای روانشناسی رمان شوهر آهو خانم
- بررسی اختلال چندهمسری از نظر اصول روانشناسی، اصول دینی و اصول فرهنگی
- تأثیر ازدواج مجدد والدین بر شخصیت و روحیه فرزندان
- عدم توجه قوانین دینی به تأثیر ازدواج والدین بر شخصیت فرزندان
- تأثیر ازدواج مجدد میران بر شخصیت دخترش کلارا ( بررسی عقده الکترا)
- بررسی میزان تأثیر آنیما و آنیموس در شخصیتهای داستان از جمله افراد دو جنسیتی و دوزنه
- میران به عنوان یک مرد دو زنه شبیه به یک انسان سه سر است ( سه بخش ذهن انسان: آگاه، نیمه آگاه و ناآگاه)
- تطابق توصیف ظاهر خانه آهو خانم با توصیف نظریه شخصیت فروید
- تطابق شخصیت آهو خانم، سید میران و هما با سه بخش وجودی انسان یعنی «من برتر»، «من» و «نهاد».
- بررسی شخصیتی و اختلالات روانی افراد
- اختلالات موسوم به نِوروز که درزبان فارسی با نوروز اشتباه میشود. (داستان شوهر آهو خانم در نزدیکی عید نوروز اتفاق می‌افتد و رفتار میران و هما نیز به گربه نوروزی که نوعی کرم است تشبیه شده است، همچنین چهار شخصیت در داستان وجود دارد که نامشان نوروز است: نوروز خپل شخصی تنبل و آواره، عمو نوروز خواننده که احتمالا دچار کوری روانی است، نوروز علی مرحوم که احتمالا مبتلا به نِوروز دینی است، نوروز خان علاف.)
- عقده ادیپ ( ختنه سوران، برداشتن کلاه از سر میران توسط مهدی)
- عقده الکترا
- عقده شهوترانی
- عقده چشمچرانی در شخصیتهای داستان (از جمله سید میران که در باغ ،پنهانی تماشاچی بدن برهنه هما بود)
- بررسی دلایل سکوت بیش از اندازه کلارا و عدم رشد جسمانی مهدی
- بررسی اشتباهات لپی و فراموشکاریهای شخصیتهای داستان که نشان دهنده تمایلات دورنی آنهاست.
- بررسی اشتباهات عمدی علیمحمد افغنی در ذکر برخی از کلمات
- بررسی قصدهای پنهان افراد از لابلای سخنان جدی و شوخی آنها
- وقتی آهوخانم میگوید ابراهیم نبی هم بر سر هاجر هوو آورد، نشانه طبع مسالمت آمیز وی نیست زیرا اولاً ابراهیم بر سر هاجر هوو نیاورد بلکه هاجر را به عنوان هوو برسر ساره آورد، ثانیاً این برداشت اشتباه، ناشی از این مطلب است که آهو برای تسکین درد خود به یک مکانیسم دفاعی مفید روی آورده است همچنین امیدوار است که میرزا نبی نیز به زودی بر سر هاجر خانم هوو بیاورد و آن دو همدرد یکدیگر شوند.
- بررسی مکانیسمهای دفاعی به کار رفته توسط شخصیتهای داستان و تشخیص نوع شخصیت آنان اعم از شخصیت رشد یافته و غیر رشد یافته بر اساس نوع مکانیسمهای به کار رفته
